Caro Verlaan werkt acht jaar bij CZ, waarvan de laatste vijf jaar als senior manager CZ-zorgkantoor. Ze is onder andere verantwoordelijk voor de inkoop van betaalbare langdurige zorg in het zuiden van Nederland. Ze begon als verpleegkundige en was ook manager en directeur van een verpleging, verzorging en thuiszorginstelling. ‘Daardoor ken ik beide kanten van de gesprekstafel.’ 

Wat is uw definitie van kwaliteit in de langdurige zorg? 

‘Wie een indicatie voor langdurige zorg heeft gekregen, is per definitie kwetsbaar en heeft veel zorg nodig. Maar juist bij deze groep gaat het, meer dan over kwaliteit van zorg, over de vraag of je nog kwaliteit van leven of bestaan hebt. Dan spelen vragen als: voel je je gehoord, doe je er nog toe, heb je het idee dat je leven de moeite waard is? Dat is ook wat we te horen krijgen van medewerkers, mantelzorgers en vrijwilligers wanneer we meelopen in verpleeghuizen. Dat de zorg goed is, daar gaan we eigenlijk al vanuit. Het moet veel meer gaan over de dingen die je leuk vindt in het leven.’ 

Hoe is die definitie de afgelopen jaren veranderd?    

‘Vroeger draaide alles veel meer om de kwaliteit van zorg: de medische kant en zorgen voor eten, drinken en een bed. Dat was veel belangrijker dan de vraag of mensen gelukkig waren. Zeker met de komst van het Kwaliteitskader voor de Verpleeghuiszorg en de extra gelden voor de VVT (verpleging, verzorging en thuiszorg) -sector in 2016 is dat veranderd. De komst van Covid heeft de aandacht voor kwaliteit van leven versterkt. Want de zorg was goed, maar mensen waren verschrikkelijk eenzaam.’ 

Hoe heeft het werken aan kwaliteit zich de afgelopen jaren in de praktijk ontwikkeld? 

‘Zorgorganisaties zijn het medische model steeds meer gaan loslaten. De meeste verpleegkundigen en verzorgenden kiezen voor de ouderenzorg, omdat ze voor mensen willen zorgen en een enorm groot hart voor hun cliënten hebben. Een tijdje geleden speelde er een discussie of we, met het oog op een betere kwaliteit, voortaan vooral moeten gaan inzetten op hbo-opgeleide verpleegkundigen. Gelukkig is de sector daar nu minder mee bezig. Want als je het over kwaliteit van leven hebt, zijn er in de langdurige zorg, naast hbo-opgeleide verpleegkundigen, juist ook meer mbo’ers op niveau 3 en 4 nodig.’ 

 ‘Als je het over kwaliteit van leven hebt, zijn er in de langdurige zorg juist meer mbo’ers op niveau 3 en 4 nodig’ 

‘Van de vele medewerkers op niveau 2 die in 2015 zijn ontslagen, weten zorgorganisaties nu niet hoe snel ze die weer moeten terughalen. Want juist zij zijn daar goed in; als gastheer, gastvrouw of huiskamermedewerker met mensen een praatje maken en spelletjes met ze doen. Medewerkers die goede dingen voor cliënten willen doen, daar geloof ik echt in. Dat is misschien minder sexy dan werken met moeilijke infusen en medische apparatuur, maar het gaat juíst over goede zorg. Ik vind het mooi dat er een kentering gaande is in de waardering van mbo-geschoolde medewerkers.’ 

Wat heeft twintig jaar werken aan kwaliteit de cliënt opgeleverd? 

‘Het medische model is zeker verbeterd. Er is meer aandacht gekomen voor decubitus, doorligwonden, maar ook bijvoorbeeld voor onbegrepen gedrag. Waar we vroeger al gauw naar medicatie grepen om iemand te kalmeren, vragen we ons nu af of er prikkels zijn die we kunnen wegnemen. We hebben dus een enorme stap gezet in de manier waarop we kijken naar kwaliteit. Tegelijkertijd is er een extra regeldruk gekomen, die meetbaar voor een afname in incidenten heeft gezorgd. Soms slaan we daarin door. Dat heeft te maken met de angst om afgerekend te worden. Regels komen niet alleen van het zorgkantoor, maar ook van zorgorganisaties. Door het volgen van regels ervaren medewerkers een gevoel van veiligheid.’       

Wat zijn momenteel de urgente kwesties in de langdurige zorg? 

‘Door het personeelsgebrek komt de kwaliteit van zorg onder druk te staan. De langdurige zorg loopt achter wat betreft de adaptatie van technische vernieuwingen die de kwaliteit van zorg kunnen verbeteren. Zoals een bedsensor met app die een signaal geeft wanneer een bewoner een rondje gaat lopen. Of een gps-zender in armbandje of schoenen om de leefcirkel van mensen met dementie te bewaken. Een gesloten afdeling is dankzij dit soort toepassingen eigenlijk niet meer van deze tijd. Bij de organisaties waar de gesloten afdelingen zijn open gegooid, is het aantal incidenten met onbegrepen gedrag meer dan gehalveerd. Het gevoel om opgesloten te zitten geeft veel onrust, met bewoners die aan de deur staan te rammelen. Het openen van de deuren is een relatief kleine ingreep, maar maakt de kwaliteit vele malen hoger. Bovendien verhoogt het ‘t werkplezier van de medewerkers, want het is niet fijn om mensen tegen te houden. 

Een ander voorbeeld is slim incontinentiemateriaal. Nu lopen medewerkers ’s nachts nog rondes en voelen ze aan de luier of die nat is. Dan krijg je dus als bewoner steeds een hand in je kruis. Met incontinentiemateriaal dat een seintje geeft als er verschoond moet worden, hoeft dat niet meer. Vaak zijn medewerkers bij nieuwe technologie bang dat hun baan verdwijnt. Het besef moet nog komen dat technologie niet alleen helpt om de werkdruk te verlichten, maar dat het ook tijd creëert die je kunt besteden aan de cliënt en de medische kant van het vak. Mensen zullen in de zorg nooit verdwijnen. Die blijven nodig.’