Raden van Toezicht worstelen met toezichthouden op kwaliteit van zorg!

Uit een onderzoek onder Raden van Toezicht (RvT) (132 respondenten) bij zorg - & welzijn organisaties, komt naar voren dat zij worstelen met hoe zij concreet invulling kunnen geven aan (toe)zichthouden op kwaliteit van zorg.

De meeste Raden van Toezicht (95%) zien kwaliteit als een integrale verantwoordelijkheid, net als de financiën, en beschikken over een commissie/aandachtfunctionaris voor kwaliteit (80%). Bijna driekwart (72%) van de respondenten geeft aan goed zicht te hebben op de kwaliteit van zorg in hun organisatie.

Pro-actief

Raden van Toezicht zijn over het algemeen (76%) proactief in het vergaren van informatie (naast de informatie die ze van de bestuurder krijgen), waarbij zij locaties bezoeken, observeren en zelf indrukken opdoen in de praktijk (66%) en een kleinere groep (23%) wel eens aanwezig is geweest bij een kwaliteitsaudit.

RvT- Agenda

In 86% van de RvT’s staat kwaliteit regelmatig op de agenda, in 48% iedere RvT vergadering, in 38% meer dan tweemaal per jaar en in 5% eenmaal per jaar. In 3% van de gevallen is kwaliteit geen punt van bespreking. In de RvT vergaderingen wordt in 83% van de gevallen kwaliteitsrapportages besproken en werkt 44% van de RvT’s met een dashboard Kwaliteit.

Signalementen

Als we gaan in zoomen op waar men van op de hoogte is, geeft 89% van de respondenten aan op de hoogte te zijn van het kwaliteitskeurmerk van de organisatie en 79% is op de hoogte van de bevindingen van de certificeerder. Daarbij is 63% geïnformeerd over een klokkenluidersregeling en is 58% op de hoogte van de calamiteiten procedure.

Dilemma’s

In bijna alle RvT’s (98%) worden dilemma’s besproken met de bestuurder. Veel reacties zijn binnengekomen (84% van de respondenten) op de dilemma’s die worden besproken. Van de dilemma’s die worden besproken heeft 27% betrekking op financiën & vastgoed, 14% op fusies en samenwerking, 19% op personeel gerelateerde zaken, zoals hoog ziekteverzuim, kwaliteit & krappe inzet personeel. Met betrekking tot de kwaliteits-dilemma’s (29%) wordt met de bestuurder gesproken over omgaan met agressie, zelfsturing, levensbeëindiging, veiligheidsrisico’s, zorgcalamiteiten, vrijheid-beperkende maatregelen, vrijheid vs valpreventie, rol IGZ e.d.

Vragen

Tot slot heeft 79% van de respondenten de moeite genomen te beschrijven waar ze specifiek mee worstelen. De meerderheid geeft aan zoekende te zijn naar hoe men concreet zicht kan krijgen op de kwaliteit, hoe ziet de invulling van een toezichtkader kwaliteit er uit, hoe kunnen we zicht krijgen op merkbare (cultuur & gedrag) naast de meetbare kwaliteit? Gerelateerd aan deze vraagstukken zijn de discussies die worden gevoerd in RvT’s over rollen van CR, IGZ, certificeerder, maar ook van RvT en bestuurder.

Wat leert dit onderzoek ons?

Het onderzoek bevestigt dat Raden van Toezicht de kwaliteit van zorg in toenemende mate als een integrale verantwoordelijkheid zien en actief bezig zijn hier vorm en inhoud aan te geven, maar nog worstelen met hoe zij daadwerkelijk goed (toe)zicht hierop kunnen krijgen.

Bij de meeste Raden van Toezicht lijkt kwaliteit van zorg redelijk ingeregeld, staat het (regelmatig) op de agenda, wordt hierover met elkaar gesproken en is er een commissie of aandachtfunctionaris mee belast. Ook komt uit het onderzoek naar voren dat veel RvT-leden proactief zijn in het verkrijgen van informatie door bijvoorbeeld locaties te bezoeken.

Opmerkelijk is dat bijna driekwart van de respondenten aangeeft goed zicht te hebben op de kwaliteit van zorg in hun organisatie. Maar kijken we naar belangrijke signaleringssystemen, zoals calamiteiten procedures en klokkenluidersregelingen, dan is een kleiner gedeelte hiervan op de hoogte. Daarbij worden kwaliteit-gerelateerde dilemma’s in een beperkter aantal gevallen besproken met de bestuurder. Juist het bespreken van dit soort dilemma’s is erg belangrijk, omdat het hier gaat om bewustwording (concretisering, verhalen) wat er in de organisatie speelt en of/welke dialogen worden gevoerd op welke niveaus in de organisatie. Bij persoonsgerichte zorg (zorg aanpassen aan de behoefte van de cliënt) gaat het in toenemende mate om een verschuiving van het afvinken van regels, procedures en (IGZ) normen, naar het aanvonken en bespreekbaar maken van en het beargumenteerd afwijken van normen en regels. Er bestaat een spanning tussen verantwoorde en goede zorg. Het gaat er dan om in dialoog met elkaar te bepalen welke risico’s acceptabel zijn en welke niet.

Voorbeeld hiervan is de spanning tussen de toename van het aantal val-accidenten en de grotere bewegingsvrijheid van cliënten. Dit worden ook wel geaccepteerde risico’s genoemd. Risico’s die bewust worden genomen, in nauw overleg tussen zorgprofessional en cliënt/mantelzorg, zorgvuldig zijn besproken en vastgelegd in individueel plan van de cliënt en beleid van de organisatie. Dit soort dilemma’s vormen onderdeel van zorgvuldige goede persoonsgerichte zorg, waarover dialoog moet worden gevoerd in alle lagen van de organisatie, waaronder ook de RvT. Als je niet weet wat de dilemma’s zijn kan je er ook geen goed toezicht op houden.

De vraag die uit het onderzoek naar bovenkomt is wat men verstaat onder “goed zicht hebben op kwaliteit van zorg”. Goed (toe)zicht hebben op meetbare en merkbare (cultuur en gedrag) kwaliteit van zorg in een organisatie vraagt om zicht hebben op signaleringssystemen, voeling hebben met wat er gaande is en vooral ook de zinvolle informatie in samenhang kunnen beschouwen. Alleen kwaliteitsrapportages geven over het algemeen hier onvoldoende zicht op. Hiervoor is een uitgebreider Toezichtkader Kwaliteit e/o dashboard (waarin meetbare en merkbare zaken staan benoemd) onontbeerlijk. In dergelijk kwaliteitskader e/o dashboard krijgt men meer zicht op of men als RvT over zinvolle informatie beschikt en wat deze informatie in samenhang betekent.
Geconcludeerd kan worden dat Raden van Toezicht serieus bezig zijn met het (toe)zicht krijgen op kwaliteit van zorg, en dat er behoefte is aan concrete handvaten. En het wiel hoeven we niet allemaal zelf uit te vinden, het is de kunst te leren van elkaar en gezamenlijk de kwaliteit van zorg verder te brengen, ten bate van de patiëntenzorg.

Reacties zijn welkom Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

Yvonne van Kemenade (lid RvT Schakelring, voorzitter RvT Stichting ZON/Boog).
Dorel Smits-Hoekstra ((lid RvT GGMD, lid RvT Kraamzorg de Eilanden)
Caroline Van der Linde-Winkes (bestuurder CKMZ & Certificeerder CIIO)